‘Mask’

Çizgi filmlerde, karikatür çizimlerinde, film sahnelerinde, evlerde  hatta cafe dekorasyonlarında dahi görmeye alıştığımız maskların tarihi aslında çok eskilere dayanır. Bilinen ilk örnekleri, yaklaşık otuz bin yıl öncesinde, Kuzey Afrika’daki mağaralarda, duvar çizimleri şeklinde karşımıza çıkar. Tarih öncesi çağlardan beri tiyatro oyunlarında, dini törenlerde, cenazelerde, kutlamalarda çeşitli anlamlar yüklenerek toplumlarda farklı adlarla yerlerini almışlardır. Eskimolar, av öncesi yaptıkları törenlerde farklı modellerde masklar takarak avın bereketli geçmesini dilerken, şamanlar tedavi ederken taktıkları masklarla, şifa vereceğine inanırlardı. 19. Yüzyılın sonlarında masklar Hristiyan toplumlarla etkileşime geçmiş ve bu etkileşimin sonucundan Hristiyan toplumun baskısı ile masklar yasaklanmıştır. Günümüzde hala karton, kumaş, deri, plastik gibi maddelerden yapılmaya devam eden masklar, sadece dekorasyon veya bir etkinlik için değil, yüzü gizlemek, yüzü korumak ya da takıldığı formun kişiliğine bürünmek gibi çok çeşitli amaçlarla kullanılır.

Simgesel mask yüzler ilk kullanım amaçları dışında, Venedik Karnavalı’nda hala geleneksel olarak kullanılarak farklı ülkelerden pek çok turistin ülkeye çekilmesini sağlarken çok keyifli fotoğrafların çekilmesine katkıda bulunur. Roma’da Commedia dell’Arte adlı bir tiyatro oyunundan sonra ün kazandığı düşünülen bu masklar İtalyanlar için ulusal bir mirastır. Ülkenin onur kaynaklarından biri olarak görülen bu formlar günümüzde, şamanistik inancın dışına çıkmış, folklorik gösteri biçimlerine dönüşmüşlerdir.

Günümüzde hediyelik eşya gibi çokça güncel kullanıma alternatif oluşturulmuş masklar, çeşitli sektörlerin imalatlarına da yansır. Örnek verilecek olursa Eskimo kültürden gelen Yupik maskları günümüz mücevher tasarımlarına ilham kaynağı olmuştur. Başlıca en popüler örneklerini oluşturan Denise Wallace ve Samuel Wallace tasarımları, müzeler dahil pek çok yerde sergilenmiştir. Soyut maske çalışmaları ile tanınan Kathleen Carlo-Kendall ise sürrealist maskelerde olay ve ruhu savunur. Tüm bunlara ek olarak dünyada altmışa yakın mask müzesi olduğu biliniyor. Hahoe Müzesi (Kore), Pitt Rivers Müzesi (Oxford), Ölüm Maskları Müzesi (Kiev) bunların başlıcaları arasında yer alır. Ülkemizde de İzmir / Konak ‘ta ilk butik mask müzesi 10 Mayıs 2011 tarihinde açılmış ve hala ziyaretçilere hizmet vermekte. Toplamda 300’ün üzerinde geniş bir mask koleksiyonuna ev sahipliği yapan müzenin kategorilerini Ritüel Masklar, Tiyatro Maskları, Anadolu Maskları, Ölüm Maskları ve İz Bırakanlar oluşturmakta. Müzede ayrıca herkesin, kendini sanat aracılığı ile özgürce ifade ederek yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olabilecek ‘Mask Atölyeleri’ oluşturulmuştur. Tüm yaş gruplarına uygun planlanmış müze programlarını müzenin sitesinden inceleyerek istediğiniz her hangi birine katılımda bulunabilirsiniz.